Hej.
Podczas przejeżdżania przez
Katowice postanowiłem odwiedzić jedno z charakterystycznych miejsc jakim jest
Wieża Spadochronowa mieszcząca się w parku im. Tadeusza Kościuszki której
obrona w początkowych dniach września 1939 r. stała się legendą.
Może zacznę od historii budowy
wież w Polsce w okresie miedzywojennym (1918-1939)
Pomysłodawcą i konstruktorem wież
spadochronowych był inż. Jerzy Koziołek z Chorzowa. Jego pierwsza wieża jaką
wybudował miała wysokość 28 m. do skoków na wysokości 20 m., wybudowana w
sierpniu 1936 r. Do września 1939 r. na terenach ówczesnej Polski wybudowano 17
wież spadochronowych.
Do czego służyła czym była?
Wieża spadochronowa była kolejnym
etapem w szkoleniu przyszłych spadochroniarzy. Umożliwiała ona wykonywanie
skoków z autentyczną uprzężą spadochronową (dla niezorientowanych uprząż to te
pasy od plecaka w którym mieścił się spadochron) gdzie sama czasza spadochronu
(dla niezorientowanych to białe płótno które często widzimy na filmach lub
zdjęciach przypominające otwarty parasol) była już atrapą, otwartą na stałe i
utrzymywana w tym stanie przez metalową obręcz. Spadochron był podwieszony na
jednym końcu liny która przechodziła przez bloczki. Na drugim końcu liny były
odpowiednie obciążniki, które powodowały że skoczek poruszał się w dół z
prędkością około 4m/s.
Sam wygląd wieży pokaże Wam na
zdjęciach by bardziej uzmysłowić jak ona wyglądała.
Jaki był cel skoków z wież?
Przyzwyczajenie skoczka do
wysokości oraz do tego że musi skoczyć ze znacznej wysokości w dół. Ze
wspomnień skoczków wyłania się obraz, że pierwszy skok była najbardziej
stresujący oraz pozwalał oswoić się z myślą skoku z dużej wysokości w
"nieznane" oraz pozwalał nabyć przekonania że skok z dużej wysokości
może być bezpieczny. Kolejne skoki powodowały już wyćwiczenia techniki samego
skoku i lądowania na ziemi.
Budowa Wieży Spadochronowej w
Katowicach.
Wieża została wybudowana w 1937
r. z inicjatywy LOPP (Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej) a projekt
wykonano w Biurze Technicznym Budowy Mostów w Chorzowie Była najwyższą wieżą
spadochronową wybudowaną w Polsce i liczyła 50 m wysokości. Na samym szczycie
znajdowała się platforma z której wykonywano skoki. Na około platformy
zainstalowana była balustrada z dzrwiczkami. Balustrada była ruchoma, w taki
sposób skok można było by dostosować do kierunku wiatru.
Sama jej budowa przebiegała z trudnościami. Nie tylko
problemem dla LOPP-u było zebranie
funduszy na ukończenie jej budowy, ale także sprzeciwy właścicieli (koncern
Hohenlohe) kopalni Wujek których pola wydobywcze węgla znajdowały się pod
parkiem na którym stała wieża. Właściciele kopalni obawiali się, że przez
wydobycie węgla i powstały w ten skutek szkody górnicze mogą naruszyć
konstrukcję wieży dlatego jeszcze przed budową chcieli się zabezpieczyć przez
ewentualnymi stratami materialnymi czy ofiarami ludzkimi.
Ciekawostką w budowie jest to że
oprócz schodów na szczyt, wieża posiadała również elektryczną dwuosobową windę.
Wieża w czasie II Wojny Światowej była owiana legendą.
Budowla ta ma swój epizod w
czasie kampanii wrześniowej i rozpoczyna się pod koniec sierpnia 1939 r. W związku z tym że wieża ze względu na swoją wysokość była odpowiednim
miejscem na usytuowanie posterunku obserwacyjno-meldunkowego (podobne punkty
znajdowały w tzw. drapaczu chmur przy ul. Żwirki i Wigury oraz na Domu
Powstańca w pobliżu placu Wolności). Celem tworzenia tych punktów była obserwacja
przestrzeni powietrznej oraz identyfikacja nadlatujących obiektów latających
(samoloty). Służbę w tych punktach
pełnili harcerze, dlatego pod koniec sierpnia 1939 r. władze harcerskie
zarządziły powrót wszystkich drużyn (z wycieczek, obozów, kolonii) do miejsc
zamieszkania. Harcerze z Katowic zajęli się organizowaniem m.in opieki nad
dziećmi, pomocy dla mieszkańców z terenów przygranicznych którzy przed obawą
wybuchu wojny zaczęli napływać do miasta, pracowali w punktach informacyjnych,
czy w punktach łączności telefonicznej a także jak już wspomniałem obsadzali
posterunki obserwacyjno-meldunkowe. 2 września 1939 r. Polskie Władze Wojskowe
zarządziły ewakuację miasta. Rozkaz ten również dotyczył załóg posterunków
obserwacyjno-meldunkowych. Na ranem 3 września 1939 r. harcerze z punktu na
wieży spadochronowej zaczęli likwidować swój posterunek. Władze nad miastem
zaczęli przejmować członkowie Komend Powstańców Śląskich, którzy kategorycznie
odmówili wycofania się z Katowic bez walki i zaczęli tworzyć jednostki
samoobrony do których zaczęli napływać harcerze i tutaj, pojawiają się zbieżności (które
kiedyś może uda się rozwiązać) przez kogo wieża spadochronowa w Katowicach była
ponownie obsadzona i broniona.
Według naocznych świadków wieża
spadochronowa została ponownie obsadzona przez harcerzy ale także pojawiają się
informację świadków że w/w wieże obsadzali gimnazjaliści, byli powstańcy
powstań śląskich, wojskowi czy cywile. Mieli oni do dyspozycji broń w postaci
pistoletów, granatów czy ręcznych karabinów maszynowych.
Już przed południem 3 września
południowe dzielnice Katowic zaczęły być zajmowane przez oddziały niemieckie.
Dalszą ich drogę przez miasto wstrzymał kapitan Paweł Staszkiewicz z 3
batalionu 201 pułku piechoty przy pomocy kompani kolarzy(100 osób), a także
ochotników, byłych powstańców śląskich, harcerzy pod dowództwem Nikodema Renca.
Jednostki te obsadziły południowy skraj parku w którym znajdowała się wieża.
Nad ranem 4 września gdy Niemcy przełamali ich obronę, mieli już prawie otwartą
dalszą drogę na której stała wieża. Obrońcy zaczęli ostrzeliwać Niemców a ci
zaczęli odpowiadać im ogniem z karabinów maszynowych a także z broni pokładowej
przelatujących samolotów. Opór Polaków na wieży zakończył się wraz z ogniem
armat które ściągnęli Niemcy aby stłumić opór obrońców.
Do dzisiaj nie wiadomo co się
stało z ciałami zabitych czy rannych obrońców. Według naocznych świadków, po
przełamaniu obrony przez Niemców, ciała zabitych i rannych harcerzy, Niemcy
zrzucali z pomostu wieży z wysokości 50 m. Ciała zamordowanych harcerzy
znajdują się w zbiorowej mogile na cmentarzu komunalnym w Katowicach przy ul.
Panewnickiej
Do dzisiaj toczą się dyskusję na
ten temat obrony wieży spadochronowej w Katowicach.
W latach 40 decyzją okupanta
niemieckiego wieża została całkowicie rozebrana a jej elementy przetopione w
hucie.
Powojenne losy.
Po II wojnie światowej w latach
50, wieża spadochronowa została odbudowana ale już liczyła tylko 35 m.
wysokości (przed wojną miała 50 m) i były przez krótki okres czasu
przeprowadzone na niej ćwiczenia spadochronowe ale jak podają niektóre przekazy
zaprzestano ich po protestach mieszkańców co miało prawdopodobnie wpływ po tragicznych wspomnieniach z czasów wojny.
Współcześnie u stóp wieży
spadochronowej znajduje się Pomnik Bohaterów z obeliskiem na którym widnieje
napis: "Wieczna cześć i chwała bohaterskim harcerzom, którzy swoje młode
życie oddali ojczyźnie w walce z najeźdźca hitlerowskim we wrześniu 1939
roku".
Przez miasto Katowice biegnie
wytyczony "Szlak Wieży Spadochronowej" prowadzący przez wszystkie
ważniejsze punkty obrony miasta w 1939.
Miłą ciekawostką związaną z
wieżami spadochronowymi jest to, że w okresie II wojny światowej Polacy którzy
przedostali się do Wielkiej Brytanii zaczęli tam stawiać pierwsze wieże
spadochronowe na których to ćwiczyli Polscy "Cichociemni" a także
żołnierze z Samodzielnej Brygady Spadochronowej pod dowództwem gen. Stanisława
Sosabowskiego którzy wzięli udział w operacji "Market Garden" w
Holandii w 1944 r.
Pamiętajcie !!! będąc w Katowicach
idźcie do Parku im. Tadeusza Kościuszki pod obecną wieżę spadochronową zobaczcie
ją zarówno pod względem eksponatu historii architektury a także jako niemego
świadka tamtych tragicznych wydarzeń jakim była wojna podczas której tak wielu
zginęło synów i córek ukochanej ojczyzny.
Dołączam mapkę najbliżej okolicy parku w którym stoi wieża aby umożliwić Wam dojście do niej. Dla zmotoryzowanych najlepiej zaparkować od strony ul. Kościuszki na obrzeżach parku są tam parkingi czasami może się zdarzyć problem ze znalezieniem miejsca do parkowania.
Dla poruszających się pieszo znajdują się tam przystanki które umożliwią wam dotarcie na miejsce.
1. Mapa - Źródło Google Maps
Wszelkie materiały, informacje, słowniki, zdjęcia, pliki, rysunki, mapy które dostępne są
na moim blogu https://hi-storyzone.blogspot.com/ nie mogą być wykorzystywane w całości lub w częściach bez pisemnej zgody właściciela bloga.
Wszelkie prawa zastrzeżone.
